Vodič kroz Nevesinje, Bosna i Hercegovina - šta vidjeti?

Istražujući ljepote Bosne i Hercegovine tokom proteklih godinu dana, put me je doveo i u Nevesinje, gradić na jugu zemlje, o kome do tada nisam imao mnogo spoznaja, pa mi je tako i njegov turistički potencijal bio nepoznanica. Iako ne spada u red vodećih destinacija u Bosni i Hercegovini, Nevesinje i njegova okolina imaju sasvim dovoljan broj zanimljivih lokaliteta za posjetu, tako da ovdje možete provesti i nekoliko dana, a da vam ne bude dosadno. U nastavku vam predstavljam neke od najvećih znamenitosti ovog kraja.

 

Most Ovčiji brod

 

Na oko 13 kilometara udaljenosti od centra Nevesinja, blizu sela Bratač, nalazi se vjerovatno i najveća znamenitost ovog kraja. U pitanju je stari kameni most Ovčiji brod iz osmanskog perioda, koji premošćuje rijeku Zalomku i 2018. godine je proglašen nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Ovaj predivni most je dobio ime zahvaljujući činjenici što je ovo stočarski kraj, te su ga čobani koristili kako bi preveli ovce sa jedne obale na drugu, vodeći ih u proljeće na ispašu iz niske u visoku Hercegovinu. Uprkos tome što je u pitanju remek-djelo tadašnjeg neimarstva, o izgradnji mosta nema preciznih podataka. Pretpostavlja se da je podignut u 16. ili eventualno 17. vijeku. Postoji nekoliko legendi koje se vezuju za njegovu izgradnju. Prema jednoj, sagradio ga je čuveni turski graditelj Mimar Hajrudin, istovremeno sa gradnjom starog mosta u Mostaru. Druga predaja kaže da ga je sagradila udovica bega Ljubovića, koja je rano ostala bez muža nastradalog u dvoboju, kako bi mogla dolaziti do svog ljubavnika koji je živio na drugoj obali. Most ima tri luka i relativno dobro je očuvan, a do 1954. godine je imao i ogradu, koja je prilikom velike poplave pala u vodu. Najlakši put da dođete do mosta jeste ako se iz centra Nevesinja uputite prema Gacku, a zatim malo prije pravoslavnog hrama Svete Trojice skrenete desno ka selu Bratač. Kod skretanja postoji i turistički putokaz smeđe boje, koji upućuje ka mostu.

 

Sahat kula i ostaci Dugalića džamije

 

Sahat kula je smještena u strogom centru Nevesinja i predstavlja najprepoznatljiviji simbol grada i jednu od najstarijih građevina iz osmanskog perioda na prostoru Bosne i Hercegovine. Iako preciznih podataka o njenoj izgradnji nema, poznato je da je sagrađena prije 1664. godine, jer se spominje u putopisima čuvenog turskog putopisca Evlije Čelebije. Tokom svoje istorije je više puta prepravljana, a tokom posljednjeg renoviranja 2000. godine izbačen je stari satni mehanizam, koji je pokretao satove pomoću tegova sa sajlama dugim 15 metara. Neposredno uz sahat kulu nalazila se i Dugalića (Velagina) džamija, sagrađena 1515. godine, te je predstavljala drugu najstariju džamiju u Hercegovini. U potpunosti je porušena tokom posljednjeg rata, a njen prostor je korišten kao skladište obližnjeg trgovinskog preduzeća. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine, donijela je 2005. godine odluku kojom se mjesto i ostaci graditeljske cjeline Dugalića džamije, skupa sa obližnjom sahat kulom, proglašavaju nacionalnim spomenikom.

 

Crkva Svetog Vaznesenja Hristovog

 

Pravoslavna crkva Svetog Vaznesenja Hristovog nalazi se u centru Nevesinja, u neposrednoj blizini ostataka Dugalića džamije, te su ova dva objekta zbog svoje bliske pozicije bila jedinstven primjer međuvjerske tolerancije. Podignuta je krajem 19. vijeka, a kako je tokom Drugog svjetskog rata zapaljena, njena restauracija i ponovno osvećenje su izvršeni 1951. godine. U sklopu parohijske kuće, sagrađene nakon 1991. godine uz crkvu, postoji biblioteka sa čitaonicom Srpske pravoslavne opštine Nevesinje. Među knjigama se izdvaja Časoslov iz 1761. godine, više oktoiha, cvjetnih trioda, malih i velikih trebnika, tipika, crkvenih kalendara, psaltira, služebnika i dr.

 

Careva džamija

 

Careva džamija važi za jednu od najstarijih džamija u Bosni i Hercegovini, a izvorno je sagrađena u periodu između 1481. i 1512. godine., a uz nju su podignuti i mekteb, medresa i šadrvan. Medresa i šadrvan su u međuvremenu srušeni, a mekteb (vjerska osnovna škola) je nastavio s radom do 1992. godine. Tokom posljednjeg rata u Bosni i Hercegovini, džamija je porušena miniranjem, a njeni ostaci su pomiješani sa ostacima katoličke crkve Uznesenja Blažene Djevice Marije i odvezeni na lokaciju izvan grada. Uz pomoć Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, utvrđeno je kojem objektu su pripadali pronađeni ostaci, te je dio originalnog materijala iskorišten prilikom rekonstrukcije džamije, koja je u međuvremenu ponovo podignuta u izvornom obliku. Džamija je 2005. godine proglašena za nacionalni spomenik. Nedaleko od džamije se nalazi i rodna kuća književnika Safveta-bega Bašagića, koja se trenutno nalazi u privatnom vlasništvu, ali postoji inicijativa za njeno pretvaranje u muzej.

 

Murali

 

Šetajući kroz Nevesinje vidjet ćete veliki broj murala oslikanih na stambenim zgradama i školama. U zavisnosti od njihove tematike, ovo je jednostavan i efektivan način da se grad ukrasi zanimljivim detaljima. Jedan od murala koji mi se najviše dopao jeste onaj na ljetnoj pozornici, sa motivima stećaka, kojima je nevesinjski kraj izuzetno bogat. Pored ovog, zanimljivi su i mural sa likom pozorišnog i filmskog glumca Nebojše Glogovca, rođenog u Trebinju, kao i prikaz pjesnika Alekse Šantića i centralnog jezgra Nevesinja na jednoj od školskih zgrada.

 

Teslin toranj

 

Prilikom posjete Nevesinju, na kružnom toku nedaleko od centra grada imao sam priliku vidjeti neobičnu instalaciju, koja me je podsjećala na hibrid Ajfelovog tornja i gljive, za koju u tom momentu nisam znao šta predstavlja. Nije mi se pretjerano dopala estetika, ali me je baš iz tog razloga zaintrigirala da istražim o čemu se radi. Naknadno ću saznati da se radi o replici nedovršenog Teslinog projekta, poznatog kao Wardenclyffov toranj. Radilo se o drvenom radio odašiljaču, kojeg je Nikola Tesla 1901. godine počeo graditi na sjevernoj obali Long Islanda u Sjedinjenim Američkim Državama. Projekat nikada nije okončan zbog nedostatka finansijske podrške, a ostaci tornja su nakon godina propadanja, najzad srušeni 1917. godine.

 

Partizansko groblje u Nevesinju

 

Kao i velika većina drugih gradova u Bosni i Hercegovini, i Nevesinje ima memorijalni kompleks posvećen borcima Narodnooslobodilačke borbe u Drugom svjetskom ratu. Partizansko groblje u Nevesinju je prostrani park omeđen borovim stablima, čiji centralni dio zauzima velika skulptura Blagoja Parovića, vodećeg jugoslovenskog komuniste, rođenog u ovom kraju. Poginuo je pod nerazjašnjenim okolnostima u Španiji, kao kandidat za organizacionog sekretara Komunističke partije Jugoslavije. Spomenik je djelimično vandalizovan iscrtavanjem neprikladnih motiva na skulpturi.

 

 

Šta još vidjeti/doživjeti u okolini Nevesinja?

 

Nekropole stećaka

Nevesinjska opština broji najviše stećaka u cijeloj Bosni i Hercegovini, a samim time i svijetu, budući da su ovi nadgrobni spomenici karakteristični samo za naše područje. Najbogatija je nekropola Kalufi kod sela Krekovi, koja broji 462 stećka, od kojih je nekolicina izuzetnih primjeraka prenesena u Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine u Sarajevu, kao i na lokalitet Vojnog muzeja na Kalemegdanu u Beogradu. Stećci datiraju iz 14. i 15. vijeka, a ova nekropola osim što je nacionalni spomenik BiH, uvrštena je i na UNESCO-vu listu zaštićene svjetske baštine, skupa sa još 21 nekropolom iz BiH. Još jedna nekropola stećaka koju vrijedi spomenuti jeste Svatovsko groblje, smještena u predivnom prirodnom ambijentu na visoravni Morine.

 

Jezero Alagovac

Alagovac je vještačko jezero u blizini Nevesinja, nastalo izgradnjom brane 1968. godine. Najveće je jezero u Nevesinjskoj dolini i popularno izletište ovog kraja, zbog ljepote prirodnog ambijenta i bogatstva ribom. Interesantno je da je u neposrednoj blizini jezera otkrivena i jedna vrsta biljke mesožderke, koja tipično obitava u močvarnim područjima sjeverne Evrope, u Sibiru i Sjevernoj Americi.

 

Pećina Novakuša

Nevesinjski kraj karakteriše kraški reljef, pa nije iznenađujuće što ovdje postoji i nekolicina pećina, od kojih je svakako najpoznatija Novakuša. Pećina nije u dovoljnoj mjeri istražena, ali je dostupna za posjete. Posebna je po tome što se nalazi u dnu kamenog amfiteatra sa vertikalnim zidovima, koji na nekim mjestima dostižu i do 100 m visine. Po ulasku kroz otvor, posjetiocima će se ukazati velika dvorana iz koje se pružaju brojni hodnici. Jedan od njih vodi i do manje poznate dvorane u kojoj se nalazi kameni krevet, za koji se vjeruje da je pripadao Starini Novaku, hajduku po kome je pećina dobila ime. Pored ove pećine, poznata je i pećina Provalija, udaljena 500 metara od magistralnog puta Nevesinje – Gacko. Do nje se stiže kroz korito potoka Surdup, a 1954. godine je proglašena spomenikom prirode.

 

Kameni most na rijeci Zavodolci

Iako je Ovčiji brod najpoznatiji brod nevesinjskog kraja, u selu Zovi Do se nalazi još jedan stari most, koji premošćuje rijeku Zavodolku, koja se ulijeva u rijeku Zalomku. Ne postoje nikakvi podaci o izgradnji ovog kamenog mosta, a vjeruje se da je bio dio važnog puta još od vremena Rimskog carstva, a zatim i Osmanlija. Jedna od legendi kaže da ga je sagradila bogata udovica skupa sa mostom Ovčiji brod.

 

Nevesinjska olimpijada

Nevesinjska olimpijada je najpoznatiji sportski i kulturni događaj ovog kraja, čiji korijeni potiču još iz 1850. godine, dok prvi sačuvani plakat datira iz 1891. godine. Održava se svakog avgusta na Bratačkom lugu kod Nevesinja, a nastala je iz potrebe za okupljanjem okolnog naroda po okončanju ljetnih radova na poljima. Takmičenje obuhvata brojne tradicionalne i moderne sportske discipline, među kojima se ističu konjičke trke, bacanje kamena s ramena, skakanje na mijeh, trka na 1500 metara, trka u džaku, trka sa jajetom u kašici, potezanje konopca i sl. Ispred srednjoškolskog centra u Nevesinju ćete pronaći čak i spomenik posvećen ovom događaju.