Vodič kroz Drezden, Njemačka - šta vidjeti?

Kada sam prije nešto više od deset godina aktivno počeo putovati Evropom, nisam ni slutio da će mi baš Njemačka postati mjesto neiscrpne inspiracije, te da ću iznova otkrivati nova zanimljiva mjesta. Kada je stari kontinent u pitanju, čini mi se da eventualno Francuska može da se poredi sa Njemačkom po broju srednjovjekovnih gradića koji izgledaju kao prizori sa najbajkovitijih razglednica. Posljednjih nekoliko godina sam posjetio oko 40 takvih gradova širom zemlje, a lista onih koji čekaju da u njih kročim je daleko duža. I dok sam većinu svojih posjeta realizovao na teritoriji saveznih država Bavarske i Baden-Wurttemberga (uz nekoliko izuzetaka u druge regije), na područje nekadašnje Istočne Njemačke do ovog momenta nisam kročio. Jedan od dva njemačka grada koja sam ponajviše želio posjetiti, se nalazi upravo ovdje, a po naslovu teksta možete naslutiti da se radi baš o Drezdenu. 

 

Drezden (njem. Dresden) je glavni i najveći grad savezne države Saksonije (Saske), smješten na obalama rijeke Labe i dvadesetak kilometara udaljen od češke granice. Grad ima nešto više od pola miliona stanovnika, dok metropolitansko područje broji oko 1,34 miliona stanovnika, što ga čini četvrtom po veličini urbanom cjelinom u Njemačkoj. Drezden je kroz svoju bogatu istoriju prolazio kroz više uspona i padova, a vjerovatno najdramatičniji trenutak u njegovoj istoriji je period Drugog svjetskog rata, kada su u februaru 1945. godine, američke i britanske trupe izvršile masovno bombardovanje, u kome je stradalo 25.000 stanovnika, a 80% grada je razoreno. Ovaj događaj i danas izaziva kontroverze među istoričarima, jer dio njih smatra da nije bio opravdan sa vojnog aspekta. Po završetku rata, grad je djelimično obnovljen u real-socijalističkom stilu, ali su istovremeno uloženi i veliki napori da se obnove kulturno-istorijski spomenici prema svom originalnom izgledu. Ovaj proces je trajao sve do kraja 20. vijeka, a danas je Drezden jedan od najljepših njemačkih gradova koje sam imao priliku posjetiti.

 

Šta posjetiti u Drezdenu?

 

Moram priznati da je moj glavni motiv posjete Drezdenu bila jedna građevina, o kojoj ću pisati detaljinije u nastavku, te da sam od ostatka grada imao umjerena očekivanja. Nakon nekoliko provedenih dana ovdje, ne samo da su ona premašena, nego je Drezden zauzeo visoko drugo mjesto mojih omiljenih gradova u Njemačkoj, odmah iza Rothenburg ob der Taubera. Drezden je veoma dobro umrežen željeznicom sa ostatkom Njemačke, tako da je dovoljno da potražite najbliži aerodrom do kojeg imate konekciju iz vaše okoline, i za tren oka ste tamo. Dosta turista posjećuje Drezden i u sklopu putovanja u Prag, iako bih vam toplo preporučio da umjesto jednodnevnog izleta, ostanete ovdje nekoliko dana i istražite ljepote grada, kao i njegovu okolinu, u kojoj se kriju fascinantni dvorci i mali, šarmantni gradići, koje ću spomenuti na kraju teksta. U nastavku slijede najznačajnije atrakcije grada, koje ne bi trebalo da propustite kada ste u Drezdenu.

 

Bogorodična crkva (Frauenkirche)

 

Kao što pomenuh nekoliko redova ranije, nije neuobičajeno za mene da otputujem nekamo motivisan jednom jedinom građevinom. Frauenkirche, odnosno Bogorodična crkva, je svojom jedinstvenom i elegantnom arhitekturom oduvijek izazivala pažnju mog oka, te sam imao želju da je vidim i uživo. Ova crkva sa jednom od najvećih kupola u Evropi je izgrađena u baroknom stilu u prvoj polovini 18. vijeka, kao izraz želje stanovnika Drezdena da ostanu protestanti, nakon što se njihov vladar konvertovao u katoličanstvo. Crkva je nažalost skoro u potpunosti uništena u bombardovanju 1945. godine, a njene ruševine su odlukom vlasti Istočne Njemačke stojale na gomili još skoro pola vijeka, sve dok 1994. godine nije odlučeno da se krene sa ponovnom izgradnjom. Rekonstrukcija crkve je dovršena 2005. godine, a istovremeno su obnovljene i barokne zgrade koje je okružuju, te je trgu na kome je smještena vraćen stari sjaj.

 

 Ako obratite pažnju na eksterijer crkve, uočićete da su pojedini kameni blokovi (pa čak i jedan cijeli dio zida) tamnije boje od ostatka građevine. Riječ je o dijelovima izvorne crkve, koje su građani Drezdena nedugo po završetku rata označili i sačuvali za ponovnu ugradnju. Obnova crkve je koštala oko 180 miliona eura, od čega je oko 70 miliona prikupila Drezdenska banka putem svoje kampanje. Veliki dio izvornog materijala crkve je upotrijebljen u njenoj rekonstrukciji, a oni dijelovi koji su ocijenjeni kao neupotrebljivi su prodani kako bi se dodatno finansirala obnova. Neobičnom enterijeru crkve, kojim dominiraju pastelne boje, danas se možete diviti besplatno, a plaća se jedino uspon na kupolu, sa koje se pruža fascinantan pogled na cijeli grad. Ne samo da pogled vrijedi ulaznice, nego je i sam proces uspona na kupolu jedinstveno iskustvo za sebe, te vam preporučujem da ga ne propustite.

 

Drezdenski dvorac

 

Stari dio grada je bogat brojnim građevinama, koje čine panoramu Drezdena fascinantnom, a posebnu ulogu zauzima kompleks Drezdenskog dvorca. Izvorni dvorac datira iz 1200. godine, ali je kroz vijekove burne istorije doživio brojne transformacije, što je i razlog zašto u njegovoj arhitekturi možete prepoznati kombinaciju različitih stilova gradnje. Skoro 400 godina je služio kao rezidencija saksonskih elektora i kraljeva. Dvorac je tokom bombardovanja 1945. godine znatno oštećen, ali je njegov kostur ipak sačuvan, u poređenju sa Frauenkirche. I mada je enterijer uništen, umjetničke zbirke su sačuvane, budući da su na početku rata sklonjene u Königstein tvrđavu. 

Obnova dvorca je započela tek 1960-ih, te još uvijek traje, iako su pojedini dijelovi renovirani i otvoreni za javnost. U sklopu dvorca se nalazi pet muzejskih zbirki, koje obuhvataju: Istorijski zeleni trezor (oko 3000 primjeraka nakita od zlata, srebra, ćilibara i slonovače), Novi zeleni trezor (oko 1100 primjeraka nakita, uključujući radove kraljevskog zlatara Johanna Melchiora Dinglingera), Numizmatički kabinet, Kolekciju grafika, crteža i fotografija, te Drezdensku oružarnicu (kolekcija ceremonijalnog oružja, oklopa i tekstila).

 

Terasa Brühl

 

Terasa Brühl (Brühlsche Terrasse) je, uz Frauenkirche, moj lični favorit kada su u pitanju znamenitosti Drezdena. Sagrađena je na gradskim odbrambenim zidinama, na obali rijeke Labe, te je s pravom zovu Balkonom Evrope, jer se s nje pruža jedan od najljepših pogleda, u kojima sam imao priliku uživati u evropskim gradovima. Terasa je kombinacija šetališta, vidikovca i parka, te mjesto za relaksaciju u svakom smislu te riječi. Uz terasu su podignute i neke od najljepših građevina Drezdena, kao što su Akademija lijepih umjetnosti, Albertinum (muzej moderne umjetnosti) i Sächsisches Ständehaus.

 

Drezdenska katedrala (Katholische Hofkirche)

 

Uz obalu rijeke Labe, pored Brühl terase i Drezdenskog dvorca, smjestila se Drezdenska katedrala, poznata i kao Katedrala Svetog Trojstva. Iako je oduvijek važila za najznačajniju katoličku crkvu u gradu, status katedrale biskupije Drezden-Meissen je dobila tek 1964. godine. Gradnja crkve je tekla paralelno sa gradnjom Frauenkirche, s razlikom što je prvu gradilo protestantsko stanovništvo Drezdena, dok je gradnju Hofkirche naložio elektor Saksonije i kralj Poljske August III, koji je bio katolik. On je katedralu gradio za lične i potrebe visokorangiranih zvaničnika, što objašnjava njenu blizinu Drezdenskom dvorcu. Unutrašnjost katedrale je jednostavna, bez mnogo ukrasa, a možete je posjetiti potpuno besplatno.

 

Procesija prinčeva (Fürstenzug)

 

Svega nekoliko desetina koraka od katedrale, u ulici Augustusstraße, nalazi se možda i najveći mural koji sam do sada vidio, a u pitanju je Fürstenzug. Mural, koji je izvorno naslikan između 1871. i 1876. godine kako bi obilježio 800-tu godišnjicu saksonske dinastije Wettin, prikazuje procesiju drezdenskih vladara. U cilju da ga se učini vodootpornim, mural je početkom 20. vijeka presvučen sa oko 23 hiljade porcelanskih pločica, proizvedenim u obližnjem gradiću po imenu Meissen. S dužinom od 102 metra, poznat je kao najveće porcelansko umjetničko djelo na svijetu. Mural prikazuje portrete predaka 35 markgrofova, izbornika, vojvoda i kraljeva iz kuće Wettin između 1127. i 1904. godine. Tokom bombardovanja u Drugom svjetskom ratu, mural je preživio uz samo manja oštećenja.

 

Zwinger

 

Uz Frauenkirche, Zwinger predstavlja najznačajnije arhitektonsko zdanje Drezdena, a predstavlja jedinstvenu cjelinu barokne palate čije središte krase raskošni vrtovi. Zwinger je sagrađen 1709. godine kao oranžerija i vrt te reprezentativno festivalsko područje. Njegovi bogato ukrašeni paviljoni i galerije obrubljene balustradama, figurama i vazama svjedoče o sjaju za vrijeme vladavine Augusta Snažnog, elektora Saske i izabranog kralja Poljske. Zwinger je izvorno zamišljen kao predvorje novog dvorca koji bi zauzimao područje između njega i Labe, te je stoga ostao neizgrađen na strani rijeke. 

Od planova za novi dvorac se odustalo nakon smrti Augusta Silnog, a odmakom od baroka Zwinger je u početku izgubio na važnosti. Tek više od jednog vijeka kasnije arhitekt Gottfried Semper dovršio ga je Galerijom Semper prema Labi. Kompleks je skoro u cjelosti uništen u Drugom svjetskom ratu, ali se ubrzo po njegovom okončanju krenulo sa rekonstrukcijom, koja je dovršena oko 1963. godine. Za vrijeme moje posjete (maj 2025. godine) unutrašnji vrtovi su bili usred opsežne renovacije, tako da nisam bio u prilici da ih vidim u punom sjaju.

 

Pfundova mljekara (Dresdner Molkerei Gebrüder Pfund)

 

Jedna od unikatnih lokacija u Drezdenu i mjesto koje vam, sudeći po njegovom nazivu, vjerovatno ne bi bilo ni na kraj pameti da posjetite jeste Pfundova mljekara (njem. Dresdner Molkerei Gebrüder Pfund), smještena na drugoj obali rijeke Labe, u distriktu Neustadt. Pfundova mljekara, osnovana 1880. godine, je od samog početka bila specijalizovana za visokokvalitetne mliječne proizvode, kao što su sir, mlijeko, jogurt, puter i druge mliječne delikatese. Ubrzo nakon osnivanja, postala je popularna među lokalnim stanovništvom i posjetiocima Drezdena, privlačeći i turiste i ljubitelje kvalitetnih mliječnih proizvoda. Pored same proizvodnje, poseban značaj ovog lokaliteta je u arhitekturi prodavnice, koja je dio industrijskog kompleksa. 

Prodavnica je izgrađena u specifičnom stilu, koji kombinuje elemente historizma i secesije. Unutrašnjost prodavnice ukrašena je sa više od 20.000 keramičkih pločica, koje prikazuju scene iz poljoprivrednog života, životinja, kao i motive vezane za proizvodnju mlijeka. Ove pločice su dio kulturne baštine i prvorazredna atrakcija za posjetioce. Iznad prodavnice se nalazi i njihov restoran, čiji vas enterijer neće oduševiti kao onaj u prodavnici, ali ovdje možete probati različita jela i kolače, koji se pretežno baziraju na mliječnim proizvodima. Moja preporuka ide za špecle sa sirom.

 

Umjetnička dvorišta (Kunsthofpassage)

 

Kada ste već u Neustadtu, iskoristite priliku da obiđete i Kunsthofpassage, koji se nalazi na pješačkoj udaljenosti od mljekare Pfunds. Kunsthofpassage je jedan od najslikovitijih i najzanimljivijih kutaka u Drezdenu, koji se odlikuje svojom jedinstvenom atmosferom, umjetničkim duhom i kreativnim pristupom urbanom prostoru. Ovaj specifični kompleks dvorišta i prolaza rezultat je inicijative grupe umjetnika, dizajnera i kreativaca koji su željeli da ožive jedan zaboravljeni industrijski prostor i transformišu ga u centar umjetnosti i kulture. Prvobitno su to bila samo obična dvorišta između starih zgrada, ali zahvaljujući umjetnicima i arhitektama, ovaj prostor je postao prava urbana oaza. 

Svako dvorište ima svoj specifičan umjetnički i tematski koncept, a ispunjeno je muralima, instalacijama, skulpturama, galerijama, radionicama, buticima i malim kafeterijama. Ono što ga izdvaja od drugih prostora u Drezdenu, pa i širom Njemačke, jeste kreativna upotreba prostora i neobična arhitektonska rješenja. Svako dvorište je uređeno tematski, pa tako postoje: dvorište elemenata, dvorište metamorfoze, dvorište svjetlosti, dvorište mističnih bića i dvorište svjetlosti. Jedan od najpoznatijih i najposjećenijih dijelova Kunsthofpassagea je "Hof der Elemente" (Dvorište elemenata), a naročito je interesantan dio posvećen vodi, ukrašen neobičnim olucima, koji tokom kiše proizvode muziku.

 

Veliki park (Großer Garten)

 

Lokacija koju sam zamalo propustio i vjerovatno ne bih bio ni svjestan za kakvu ljepotu bih bio uskraćen jeste Veliki park, smješten nešto dalje od većine ostalih znamenitosti Drezdena, zbog čega će vam trebati mala pomoć gradskog prevoza. Ko god je putovao po Evropi bio je u prilici da svrati u barem jedan predivan gradski park. Do sada sam obišao popriličan broj parkova širom starog kontinenta, ali ovaj mi je definitivno jedan od omiljenih, ponajviše zbog idealnog balansa urbanosti i divljine. Dok je centralni dio kompleksa uređen pod konac, sa grandioznom palatom u središtu, okruženom drvoredima kestena, velikim bazenom, te grmovima jorgovana i rododendrona, ostatak parka faktički čini šuma, kojoj je dozvoljeno da se ponaša po zakonima prirode. Bilo da želite savršeno mjesto za šetnju ili relaksaciju na klupi, ukoliko posjećujete Drezden u vrijeme bujanja vegetacije, nemojte propustiti ovo mjesto. Botanička bašta i zoološki vrt su takođe dio šireg kompleksa parka.

 

Garnizonska crkva sv. Martina

 

Garnizonska crkva sv. Martina izvorno je izgrađena krajem 19. vijeka, a gradnja je naručena od strane kralja Alberta od Saksonije, kako bi služila kao mjesto bogoslužja za vojnike obližnjih vojarni i šire garnizonske jedinice. Bila je dio šireg pokreta tog vremena u kojem se nastojalo osigurati duhovnu potporu za vojno osoblje prije odlaska u rat. Sagrađena je u neoromanskom stilu, te iako nije jedna od najvećih crkava u Drezdenu, njena arhitektura je veoma upečatljiva. Crkva je, uz manju štetu, preživjela razaranja u Drugom svjetskom ratu i danas je veoma važan dio kulturno-istorijske baštine grada.

 

Yenidze - bivša fabrika duhana

 

Čitajući ovaj tekst ste već do sada mogli zaključiti da Drezdenu nisu strane nesvakidašnje turističke atrakcije. Građevina koja svakako spada u tu kategoriju i jedno je od arhitektonskih zdanja kakve ne biste očekivali sresti usred Njemačke je svakako Yenidze, nekadašnja tvornica duhana. Zgrada je podignuta u pseudomaurskom stilu, a njen izgled neodoljivo podsjeća na džamiju, što je i razumljivo ako uzmemo u obzir da je vlasnik fabrike inspiraciju pronašao upravo u egzotici islamske arhitekture. Iako je zgrada izvorno bila tvornica, njen arhitektonski dizajn i estetika bili su daleko od uobičajene industrijske estetike. Yenidze je svojim izgledom zapravo bila prava umjetnička izjava, u kojoj su spojene funkcionalnost industrijskog objekta i želja za estetikom. Dodatno, kako bi se pojačala njena orijentalna atmosfera, u unutrašnjosti su korišteni specifični elementi dekoracije, kao što su mozaici, stakleni vitraži i oslikani zidovi. Danas se u kupoli fabrike nalazi restoran, a jedan sprat niže i prostrana restoranska terasa, sa sjajnim pogledom na rijeku i stari grad u daljini.

 

Pored navedenih atrakcija Drezdena koje sam naveo, grad nudi i druge zanimljive lokalitete i znamenitosti, koje ću vam prepustiti da otkrijete na licu mjesta. Ukoliko odlučite produžiti boravak u gradu na još nekoliko dana, toplo vam preporučujem da istražite i njegovu širu okolinu, gdje se kriju fenomenalni lokaliteti kao što su Moritzburg dvorac (udaljen oko 40 minuta autobusom), gradić Meißen poznat po proizvodnji porcelana (udaljen oko 30 minuta vozom), Đavolji most (Rakotzbrücke), Weesenstein dvorac i sl.