Turističke atrakcije Bosne i Hercegovine (I dio)

Glavni grad: Sarajevo 
Službeni jezik: bosanski, hrvatski, srpski 
Valuta: konvertibilna marka (KM)

Bosna i Hercegovina je smještena na jugoistoku Evrope, u zapadnom dijelu Balkana. Sastoji od dvije geografske i istorijske cjeline: većeg bosanskog dijela na sjeveru i manjeg hecegovačkog na jugu. Bosna je mahom planinska zemlja, a isto se odnosi i na Hercegovinu, s tom razlikom da je riječ o različitim karakterima tla. Iako relativno mala zemlja, Bosna i Hercegovina ima bogatu kulturu. Arhitektura Bosne i Hercegovine je jedinistvena i specifična zahvaljujući mnogim okolnostima a prije svega činjenicama da se Bosna i Hercegovina tokom svog hiljadugodišnjeg postojanja našla pod uticajem različitih kultura i civilizacija te činjenici da je tokom dugog perioda svoje istorije predstavljala svojevrsnu granicu između zapadnog i istočnog (orijentalnog) uticaja poprimajući i zadržavajući specifičnosti oba uticaja što je u konačnici rezultiralo raznovrsnom arhitekturom koja predstavlja značajno naslijeđe Bosne i Hercegovine. Budući da je nemoguće u jednom postu sažeti sva prirodna i kulturna bogatstva ove zemlje, nastojaću da vam kroz nekoliko postova predstavim najzanimljivije turističke sadržaje koje ona nudi. Za Sarajevo i Mostar ste vjerovatno svi čuli, a sada ćete imati priliku da se upoznate i sa drugim, ništa manje zanimljvim lokalitetima u Bosni i Hercegovini. Za početak sam odlučio odabrati pet lokaliteta koji su geografski relativno blizu jedan drugome i moguće ih je obići u okviru jedne turističke ture. Pa da počnemo.

 1. Nekropola stećaka Radimlja

Stećci su specifična vrsta srednjovijekovnih nadgrobnih spomenika karakterističnih isključivo za teritoriju nekoliko zemalja bivše Jugoslavije. Njihova jedinstvenost leži u činjenici da nisu izrađeni po uzoru na bilo koje druge vrste spomenika. Do sada je pronađeno preko 60.000 stećaka, od kojih se velika većina nalazi u Bosni i Hercegovini. Ukrasni motivi sa stećaka se uglavnom mogu svrstati u nekoliko skupina: socijalni simboli, religiozni simboli, figuralne predstave i tzv. čisti ornamenti. Bosna i Hercegovina, Republika Hrvatska, Republika Srbija i Republika Crna Gora su još 2009. godine pismom namjere dogovorile projekt Nominacija stećaka za upis na UNESCO-vu listu svjetske baštine, a nominacioni dosije je zvanično predat u junu 2014. godine na sastanku Vijeća ministara kulture Jugoistočne Evrope u Ohridu direktorici UNESCO-a Irini Bokovoj. 

Nekropola stećaka Radimlja nalazi se u Vidovom polju, 3 km zapadno od grada Stoca, na putu Čapljina-Stolac. Po brojnosti primjeraka, raznovrsnosti i zastupljenosti svih osnovnih oblika, relativno visokoj umjetničkoj kvaliteti izrade, bogatstvu plastičnih dekoracija, reljefnih predstava i natpisa koji spominju poznate istorijske ličnosti, kao i svom neobičnom smještaju i dostupnosti, Radimlja spada u najvrijednije spomenike srednjovijekovnog perioda u Bosni i Hercegovini. Po svojim likovnim odlikama nekropola na Radimlji spada među nekoliko najvrijednijih i najznačajnijih nekropola stećaka uopšte. Na nekropoli se nalaze 133 stećka, od kojih je 63 ukrašeno. Oko 30 % ih ima oblik ploče, 25 % oblik sanduka i 25 % sanduka s podnožjem (to znači stećci su ili jedan element ili dva posebno oblikovana i spojena elementa). Tu su još i tri kamena krsta, od kojih jedan dominira nekropolom. Orijentacija stećaka u prostoru je istok-zapad, a smješteni su u polju okruženom stijenskim masivom čiji pravac pružanja prati pravac pružanja Dinarida. Nekropola na Radimlji je bogata ukrašenim stećcima, čak njih 63. Karakteristični motivi sa stećaka ove nekropole jesu: arhitektonski ukrasi sa sve četiri strane stećka, stilizovani krstovi, ljudske i životinjske figure, vinova loza, motivi iz lova i motivi s oružjem. Zaštitni znak ili znak raspoznavanja ove nekropole je muška figura s uzdignutom rukom i relativno velikom šakom i prstima, koja kao da govori putniku da će u ovom tvrdom i kršnom hercegovačkom kraju naići na gostoljubive i prijateljski raspoložene ljude. Cijena individualne ulaznice u nekropolu je 2 KM, a za grupe 1 KM po osobi. Radno vrijeme nekropole je od 07:00 do 19:00h. U relativnoj blizini nekropole nalaze se i druge turističke atrakcije kao što su: ostaci grada Daorsona (u kome je živjelo helenizirano ilirsko pleme Daorsi), grob sarajevskog rabina Moshe Danona, park prirode Hutovo blato, stari grad Križevac, nekropola stećaka Boljuni i paleolitsko nalazište Badanj.

2. Park prirode Hutovo blato

Hutovo blato je ptičiji rezervat i jedan od dva parka prirode u Bosni i Hercegovini, koji se prostire na oko 8.000 hektara površine. Udaljen je oko 5 km od grada Čapljine.  Park je u suštini velika močvara nastala od sistema rijeke Krupe, koja je karakteristična po tome što teče u oba smjera. Zahvaljujući povoljnim ekološkim uslovima i uticaju mediteranske klime na prostoru parka prirode po posljednjim istaživanjima projekta Life utvrđeno je više od 600 biljnih vrsta. Lako uočljiva zonalnost vegetacije uz nezaobilazni uticaj vode predstavlja idealne uslove za ptičije populacije. Hutovo blato se nalazi na jednom od četiri migratorna puta ptica iz Sjeverne i Srednje Evrope prema Aziji i Africi. Najveći broj vrsta ptica je registrovan u vrijeme jesenske i proljetne seobe, a takođe veliki broj vrsta ptica se zadržava na zimovanju i gniježđenju. Prema posljednjim istraživanjima projekta Life na prostoru Parka prirode Hutovo blato zabilježeno je 163 vrste ptica iz 39 porodica. U vodama Hutova blata ima 22 vrste riba iz 12 porodica od kojih su neke endemske vrste. Koloriti različitih boja vegetacije uz plavetnilo vode pružaju poseban ugođaj i vrijednost krajolika. 

Radno vrijeme parka je od 07:oo do 15:00 h. U parku je dostupan foto-safari kao turistička atrakcija i podrazumijeva razgledanje krajolika, promatranje ptica i uživanje u prirodom ambijentu močvare uz vožnju brodicama po močvarnom djelu Hutova blata. Turistima su dostupni i smještajni kapaciteti u okviru samog parka, kao i organizovanje sportskog ribolova. Cjenovnik usluga parka možete pogledati na njihovoj web stranici.

3.  Vodopad Kravice

Vodopad Kravice je udaljen oko 40 km od Mostara i nalazi se u Studencima blizu Ljubuškog. Visina vodopada varira između 26 i 28 m, a širina vodenog amfiteatra je oko 120 m. Preko sedronosna sloja od dna do vrha slapa izrasla je trava, mahovina, alge i lišajevi. Uz vodopad rastu konopljika, smokve i topole. U blizini vodopada nalazi se i mala pećina u kojoj se mogu vidjeti stalaktiti od kalcijum karbonata, brodić i dvije, u izvornom stilu obnovljene vodenice. Osim tek izgrađene pristupne ceste, koja je zamijenila stari prašnjavi makadamski put, uređeni su parking i šetalište, koje je ujedno i odlična biciklistička staza, te vidikovac i sanitarni čvorovi. 

U jednom ljetnom danu vodopad zna posjetiti više od 2.000 kupača. Vodopad je posebno atraktivan kada se, takoreći, isparceliše i napravi više manjih slapova, koji kupačima mogu poslužiti kao tuševi, dok im velike sedrene mase, visoke i do 12 metara, služe kao skakaonice. U sezoni od petog do devetog mjeseca dokasno uveče rade i četiri restorana. Ukoliko želite da prenoćite najpraktičnije je da ponesete šator koji je moguće postaviti upravo na Kravicama. U susret će vam izaći i osoblje obližnjeg restorana pa se ne ustručavajte pitati. Rijeka Trebižat omogućava i prijatne izlete u kanuu, koje organizuju lokalni iskusni operateri. Ovakvo što ne treba propustiti, jer će vam se stresni ritam svakodnevnog života u ovom ambijentu činiti samo dalekim sjećanjem.

4. Tekija na vrelu Bune

Vrelo Bune je najveće izvorište pitke vode u Evropi i nalazi se na 10-ak km udaljenosti od Mostara. Do njega se stiže tako što se sa magistralnog puta Mostar-Metković  skrene prema mjestu Blagaj. Voda na vrelu izbija ispod litice duge 200 metara i svojom količinom samostalno formira rijeku Bunu. Prije samog izvora, Buna pod zemljom protiče 19 i po kilometara. Na  vrelu Bune se nalazi i čuvena tekija izgrađena u 16. vijeku za potrebe derviškog reda, a i danas se smatra za najmističnije mjesto u Bosni i Hercegovini. Prema predaji, tekiju na vrelu Bune osnovali su derviši bektašijskog reda. Prvi pisani tragovi o tekiji potiču još iz 17. Vijeka, a o tome svjedoči  putopisac Evlija Čelebija koji je zailježio da je mostarski muftija Zijaudin Ahmed-ibn Mustafauz na izvoru Bune dao sagraditi tekiju helvetijskog reda u ''kojoj derviši vode prijateljske razgovore i naučne diskusije''. Sredinom 19. vijeka obnovio ju je Omer-paša Latas, i od tada pripada kaderijskom redu. Danas je tekija u posjedu nakšibendija. 

Orijentalna bosanska arhitektura, između ostalog, plijeni i svojim svjetlijim dvojnicima koji se ogledaju na mirnim vodenim površinama. Tekija je otvorena za posjetioce tokom cijele godine, a u prelijepom vrtu koji gleda na izvor Bune možete popiti osvježavajuće piće, tursku kafu ili čaj. Danas je tekija na Buni jedna od najposjećenijih turističkih destinacija u Bosni i Hercegovini. Najveći interes za posjetu ovom turističkom dragulju pokazuju turisti iz Turske. U tekiji se svakog četvrtka priređuju derviški obredi zikra, a svakog maja se organizuje vjerska manifestacija mevluda kojoj, pored derviša iz zemlje i regije, prisustvuje hiljade ljudi. U blizini tekije se nalazi i Stjepan grad – srednjovjekovno zdanje nastalo na temeljima kasnoantičke utvrde.

5. Počitelj 

Počitelj je istorijsko naselje mediteransko-orijentalnog karaktera smješteno u dolini rijeke Neretve, na magistralnom putu Mostar - Jadransko more. Dugo se pogrešno pretpostavljalo da je graditelj utvrđenog grada i osnivač prigradskog naselja bio bosanski kralj Tvrtko I. Kotromanić, 1383. godine. Izgrađen je na strmoj kamenoj litici lijeve obale Neretve i proširivan je u nekoliko etapa (srednjovjekovna gradnja i gradnja u doba Osmanskog carstva) od 16. do 18. vijeka. Nakon turske okupacije, Počitelj se zbog svoga strateškog značaja još jače utvrđuje i u narednih 450 godina okupacije (sve do 1878. godine) dobija orijentalni „štih”. Rijedak spoj orijentalnog Istoka i srednjovjekovnog Zapada u Evropi privlači poglede svih prolaznika. Kula koja i danas „čuva” uski prolaz pored rijeke Neretve na putu od mora prema unutrašnjosti već je pet stotina i pedeset godina čuvar istorije ovog kraja i ljudi. . U januaru 2003. godine istorijsko gradsko područje Počitelja proglašeno je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine i od tada traje njegova obnova, koja nije okončana do danas.U februaru 2007. godine Povjerenstvo za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine je nominiralo Počitelj za upis na UNESCO-v popis mjesta svjetske baštine u Evropi.

U Počitelju se nalazi veći broj značajnih građevina. Počiteljska utvrda je izgrađena između 15. i 18. vijeka, s intervalima kada je gradnja bila obustavljena. Izvorna srednjovjekovna jezgra grada je najstariji ograđeni dio, gdje se mogu identifikovati dvije faze izgradnje: stariji, unutarnji grad ili utvrda (toranj s malim unutarnjim dvorištem - donjon) s kraja 14. vijeka, s kasnijim dodacima, izmjenama i pojačanjima iz druge polovine 15. vijeka. Sudeći prema izgledu najstarijih dijelova utvrde, može se pretpostaviti kako malo mjesto ispod utvrde datira iz ranijeg ili istog razdoblja kao i sama utvrda. Nešto prije 1698. god. utvrda je znatno povećana i utvrđena s jačim sistemom obrane. Grad je obzidan tako da tvori unutarnji donjon s kvadratnim tornjem, dva bastiona (Mehmed-pašin i Delibašin), Dizdareva kuća, žitnica, utvrdbena džamija i „vodotoranj”, te dva velika i dva mala portala (kapije). Tokom rata u BiH od 1992.-96. godine, utvrda nije pretrpjela ozbiljnu štetu. 
Hadži-Alijina džamija je nastala u 16.vijeku, a obnovljena je nakon posljednjeg rata. Ona predstavlja jedno od najuspješnijih osvarenja klasičnog osmanskog stila jednoprostornih potkupolnih džamija u BiH. Džamija zauzima istaknuto mjesto u urbanom tkivu grada i prirodnom okružju. Ostale javne zgrade smještene uz džamiju su mektebi, imaret, medresa, hamam, han i sat-kula. Iz putopisa Evlije Čelebije može se vidjeti da je Šišman Ibrahim-pašina medresa u Počitelju nastala prije 1664. godine. Ona spada u standardnu ​​vrstu manjih vjerskih škola, s pet učionica i predavaonica duž dvije strane unutarnjeg dvorišta. Učionice su natkrivene kupolama, pet malih iznad učionica i jedna velika iznad predavaonice.
Budući da Evlija Čelebija ne spominje u putopisu Sahat-kulu („sat-toranj”), pretpostavlja se da je izgrađena poslije 1664. god. Ona je tipična hercegovačka sat-kula (slične se nalaze u Mostaru i Stocu), nastala pod uticajem mediteransko-dalmatinske arhitekture. Ona je kvadratnog presjeka, od kamena, i sužava se prema vrhu gdje završava u kamenoj piramidi. Četiri oštra lučna prozora na četiri strane stoje iznad otvora za sat pri vrhu tornja.

Kuća Gavrankapetanovića je kompleks od dvije manje i jedne veće zgrade (s podjelom na selamluk, tj. prostorom za muškarce, i haremluk, prostor za žene) izgrađen tokom 16. i 17. vijeka. To je najveći i visoko razvijeni primjer stambene arhitekture u Počitelju. Odlikuje se nizom prozora na zapadnoj fasadi. Ostale odlike su poput ostalih kuća u Počitelju, pod uticajem sredozemne i islamske arhitekture. Do sredine 19. vijeka kuća Gavrankapetanovića je bila napuštena i propadala je, zbog čega je u cilju očuvanja i obnove zgrade pokrenut projekt pretvanja u umjetničku koloniju 1961. god. To je dovršeno 1975. god., pri čemu je središnja zgrada pretvorena u smještaj za umjetnike.