Vodič kroz Buharu, Uzbekistan - šta vidjeti?

Posljednja destinacija na mom proputovanju kroz Uzbekistan bila je Buhara. Sedmi po veličini grad u zemlji, smješten je u sendviču između Samarkanda na istoku i Hive na zapadu, što ga čini praktičnim za posjetu odakle god da započnete obilazak. Do Buhare se iz Samarkanda stiže relativno jednostavno, brzim vozom, a vožnja traje do dva sata, u zavisnosti koji polazak „zakačite“. Od Hive treba nekih šest sati vozom sa spavaćim kolima, što takođe nije naporna opcija kako se na prvi pogled čini. Detaljnije o tehničnim aspektima putovanja možete više pročitati u mom Vodiču za samostalnu organizaciju putovanja u Uzbekistan, dok ću se u nastavku teksta fokusirati više na ono što Buhara kao destinacija nudi.

 

U Buharu sam stigao u večernjim satima iz Hive, i tu me je na stanici dočekala jedina „neugodnost“ koja mi se dogodila tokom cjelokupnog putovanja u Uzbekistan. Nigdje oko željezničke stanice nisam mogao uhvatiti internet signal (koristim e-sim koji mi spašava život na putovanjima) kako bih pozvao Yandex taksi. Okolo su se motali napadni taksisti nudeći mi prevoz po „Yandex cijenama“, ali budući da je željeznička stanica u Buhari poprilično daleko od centra grada, a taksisti varalice su jedina stvar na koju sam upozoren prije putovanja, nisam htio eksperimentisati s nepouzdanim opcijama. Na kraju sam jedva uspio nekako uhvatiti signal i pozvati taksi preko aplikacije.

 

Šta posjetiti u Buhari?

 

Za razliku od prostranog Samarkanda, gdje su ključne atrakcije raštrkane na različitim stranama grada, u Buhari je većina znamenitosti skoncentrisana u užem istorijskom jezgru grada, uz par izuzetaka. To ne samo da je čini veoma praktičnom za obilazak, nego ćete imati utisak da sve vrijeme šetate kroz muzej na otvorenom. Tokom moje posjete u toku su bili brojni radovi na uređenju grada, što nije doprinijelo najsjajnijem prvom utisku, ali očekujem da će u narednom periodu Buhara biti „ušminkana“ kao što je to sada Hiva. Trebalo mi je par sati da se priviknem na grad, nakon čega su moje simpatije prema Buhari eksponencijalno počele rasti sve do tačke potpunog oduševljenja.

 

Poi Kalan kompleks

 

Ono što je Registan u Samarkandu, u Buhari je Poi Kalan. Prostrani trg krase tri ključne građevine: Kalan džamija, Kalan munara i Mir-i Arab medresa. Kalan džamija je izgrađena u 16. vijeku i može da primi oko 10 hiljada vjernika, što je čini jednom od najvećih na području Centralne Azije. Karakteristična je po velikoj plavoj kupoli, a danas se koristi kombinovano za molitvu i u turističke svrhe. Ulaznica u džamiju košta 15.000 soma. Kalan munara je jedna od najstarijih i najimpresivnijih građevina u gradu, a datira iz 12. vijeka. Kada je stigao u Buharu tokom svojih osvajanja, Džingis-kan je navodno bio toliko oduševljen njenom ljepotom da je naredio da se ne ruši, iako je ostatak grada razoren u 13. vijeku. Posljednja građevina na trgu je Mir-i Arab medresa. Izgradio je šajbanidski vladar Ubaidullah Kan, a ime nosi po njegovom sufijskom učitelju Šejhu Abdullahu Jamanu, poznatom kao Mir-i Arab. Predstavlja jedno od najvažnijih vjerskih učilišta u regionu, a ostala je aktivna čak i tokom sovjetskog perioda, što je bio rijedak slučaj. S obzirom da i danas obavlja svoju izvornu namjenu, nije otvorena za turističke posjete i možete joj se diviti samo izvana. Sve tri građevine zajedno formiraju jedinstvenu vizuelnu i duhovnu cjelinu koja dominira starim jezgrom Buhare.

 

Tvrđava Ark

 

Tvrđava Ark je jedan od najstarijih i najvažnijih istorijskih spomenika u Uzbekistanu. Predstavlja simbol nekadašnje političke i vojne moći i bila je kraljevska citadela, odnosno sjedište vladara Buhare kroz više vijekova. Datira najvjerovatnije iz 5. vijeka, a tokom svoje duge istorije pretrpjela je više razaranja i obnova. Služila je kao rezidencija emira, kao i administrativni, vojni i vjerski centar. Tokom ruskog osvajanja Buhare krajem 19. vijeka, Ark je bombardovan 1920. godine od strane Crvene armije, što je dovelo do velikih razaranja i kraja emiratske vlasti. Danas je Ark muzej i arheološki lokalitet koji prikazuje slavnu istoriju Buhare. Posjetioci mogu da istražuju različite prostorije i postavke koje obuhvataju oružje, kraljevsku odjeću, islamsku umjetnost i dokumente iz perioda Emirata Buhare. Sa tvrđave se takođe pruža sjajan pogled na Poi Kalan i nekolicinu drugih znamenitosti grada.

 

Bolo hovuz džamija

 

Bolo Hovuz džamija je jedna od najljepših i najelegantnijih džamija u Buhari, prepoznatljiva po svojoj arhitekturi i dekorativnim drvenim stubovima. Nalazi se nasuprot tvrđavi Ark, u samom istorijskom jezgru grada. Sagrađena je 1712. godine, za vrijeme vladavine Ashtarkhanidske dinastije, a njeno ime u prevodu znači „Pored bazena“, jer se ispred nje nalazi tzv. hovuz, tradicionalni bazen s vodom, kakvih je nekada u Buhari bilo dosta i služili su kao mjesta okupljanja lokalnog stanovništva. Džamiju krasi red od 20 visokih drvenih stubova koji podržavaju veliku natkrivenu verandu ispred ulaza. Stubovi su bogato ukrašeni rezbarijama i predstavljaju vrhunac lokalne drvorezbarske umjetnosti. Džamija je i dalje aktivna i koristi se za molitvu, te predstavlja dio UNESCO-ve svjetske baštine kao dio istorijskog centra Buhare.

 

Tri bazara Buhare

 

Toqi Telpak furushon je jedan od najpoznatijih i najautentičnijih istorijskih bazara u starom jezgru Buhare. Ime mu u prevodu znači "Kupola prodavaca turbana i kapa", a dio je čuvene mreže natkrivenih trgovačko-zanatskih centara iz perioda Srednjeg vijeka. Izgrađen je krajem 16. vijeka, za vrijeme Šajbanidske dinastije i bio je specijalizovan za prodaju turbana, kapa, tkanina i tekstila. Buhara je bila značajna stanica na Putu svile, i ovakvi bazari su služili kao zaštićena trgovačka mjesta u vreloj klimi. Bazar je i dalje aktivan, ali više kao turističko-zanatski centar, te ovdje možete kupiti suvenire, kao i proizvode od svile i pamuka. Toqi Telpak furushon je jedan od tri glavna kupolasta bazara u Buhari, zajedno sa Toqi Sarrafon (bazarom mjenjača novca) i Toqi Zargaron (bazarom zlatara), koji su zajedno činili trgovačko srce srednjovjekovne Buhare.

 

Čor Minor

 

Čor Minor (Chor Minor) je jedna od rijetkih znamenitosti Buhare koja je izolovana od ostatka istorijskog jezgra, ali se i dalje nalazi na pješačkoj udaljenosti od centra. Ova jedinstvena i šarmantna građevina, čije ime u prevodu sa perzijskog znači „četiri munare“, poznata je po svom neobičnom izgledu i simboličnoj arhitekturi. Iako izgleda kao džamija, nije klasična džamija, već ulazna kapija nekadašnje medrese. Otvorena je za posjetioce, a u unutrašnjosti se nalaze prodavnice suvenira i mala izložba. Za simboličnu naknadu od 20.000 soma možete se popeti i na njen krov, mada ne očekujte neki poseban pogled odozgo.

 

Labi Hovuz kompleks

 

Labi Hovuz je jedan od najljepših i najpoznatijih trgova u starom dijelu Buhare, prepun istorijskog značaja i arhitektonskih dragulja, te je od svog nastanka služio kao mjesto okupljanja. Centralnu poziciju na trgu zauzima veliki pravougaoni bazen, karakterističan za arhitekturu Centralne Azije. Bazeni (hovuzi) su nekada služili za osvježavanje, ali su imali i ritualnu i dekorativnu funkciju. Danas bazen više nije u funkciji za snabdijevanje vodom, ali i dalje daje trgu njegovu posebnu atmosferu. Kompleks Labi Hovuz (Lab-i Hauz) sastoji se od Kukeldaš medrese (najveće medrese u gradu) na sjevernoj strani bazena, i dva vjerska objekta koja je izgradio Nadir Divan-Begi: Khanqah (prenoćište za lutajuće sufije) i medresa, koji se nalaze na zapadnoj i istočnoj strani bazena.

Medresa Abdulaziz Kana i Ulug-begova medresa

 

Dvije monumentalne medrese smještene u istorijskoj jezgri Buhare, okrenute su licem jedna prema drugoj. Ulug-begova medresa datira iz 15. vijeka, ali je manje raskošne fasade u odnosu na Medresu Abdulaziz Kana, koja je izgrađena dva vijeka kasnije. Fasada ove druge nikada nije u cjelosti dovršena, jer je u međuvremenu kan svrgnut sa trona, ali to ne umanjuje ljepotu njenog raskošnog ulaznog portala. Medresa je ukrašena mozaicima, reljefnom majolikom, emajliranim pločicama, klesanim mermerom, alabasterskim freskama, klesanim drvetom i zlatnim listićima. U Ulug-begovoj medresi je danas smješten Muzej istorije renoviranja spomenika u Buhari, dok su u Medresi Abdulaziz Kana smještene trgovine tkanina, tepiha i suvenira. Pored ovih i ranije spomenutih medresa, u širem istorijskom jezgru ih je moguće naći još nekolicinu, kao što su Qo’sh medresa i Modarikan medresa.

 

Hodža Gaukušan kompleks

 

Na rubu istorijske jezgre Buhare, smjestio se kompleks Hodža Gaukušan (Khoja-Gaukushan), koji uključuje džamiju, medresu i munaru koja izgledom podsjeća na obližnju Kalan munaru, ali je kraća. Naziv „Gaukušan“ se prevodi kao „ubijanje bikova“, što se odnosi na podatak da se ovdje nekada trgovalo životinjama, a prije toga se na istom mjestu nalazila klaonica. Kompleks je izgrađen u 16. vijeku tokom vladavine uzbečkog kana Abdullaha II i ima tradicionalni raspored sa dvorištem. Iako svaka zgrada kompleksa pojedinačno nije posebno značajna, one predstavljaju rijetku priliku da se vidi grupa zgrada i vodovodnih sistema iz 16. vijeka u njihovom originalnom rasporedu, koji je nekako uspio da izbjegne "preuređenje" iz sovjetskog perioda, što je dovelo do gubitka velikog dela kulturnog nasljeđa.

 

Gdje odsjesti i jesti u Buhari?

 

Tokom mog boravka u Uzbekistanu, hotel koji sam odabrao u Buhari je bio bez dileme moj omiljeni. U pitanju je Basilic Boutique Hotel (možete ga naći na Bookingu), smješten na rubu istorijskog jezgra grada. Sobe su predivno uređene u tradicionalnom stilu, ali su istovremeno i dovoljno moderne, tako da je ugođaj boravka zagrantovan. Hotel je veoma uredan, osoblje ljubazno, a cijena sasvim pristupačna. Hotel ima i nekoliko sitnih mana, ali ja nisam dozvolio da mi to pokvari cjelokupan utisak. Što se tiče restorana, iako u starom gradu ima dosta tradicionalnih restorana, moj izbor je definitivino restoran „The Plov“, koji se nalazi malo dalje od centra (ali može se jednostavno stići i pješke i taksijem), koji je specijalizovan za uzbekistanski pilav sa različitim dodacima i mislim da pored toga služe samo još par jela. Imajte na umu da se pilav sprema u ograničenim količinama, te da se može desiti i da ga nestane, što je garancija svježine i potražnje. Cijene u restoranu su prilagođene lokalcima i uvijek je pun, što je bio još jedan pokazatelj kvalitete. Pored ovog restorana, preporučujem i čajdžinicu „Silk road teahouse“ u starom gradu, čak i ako niste veliki ljubitelj čaja, jer su ambijent i način serviranja iskustvo za sebe.

 

Ovime završavam priču o Uzbekistanu, zemlji koja me je oduševila kao nijedna do sada. Ukoliko ste imali dilemu da li ga posjetiti, moram vam reći da razloga za bojazan nema, jer se radi o sigurnoj i prijateljskoj zemlji, čak i za solo putnike. Sve detaljne informacije o Uzbekistanu možete pronaći u mom Vodiču za samostalnu organizaciju putovanja u Uzbekistan, kao i pojedinačnim tekstovima o Samarkandu, Hivi i Buhari.